UMÛR-I ÂMME OKUMALARI

Koordinatör: Selman Sucu (İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Felsefe, Dr. Adayı)

Sekreter: Nedim Aydın (Marmara Üniversitesi, Kelâm, Yüksek Lisans)

“Genel şeyler/kavramlar” olarak Türkçeye aktarılması mümkün olan “Umûr-i Âmme” modern felsefede ontoloji olarak ifade eden varlık felsefesine tekabül etmektedir. Müteahhir dönem kelam ve felsefe geleneklerinin kesişim noktalarının merkezinde yer alan umûr-i âmme, Fahrettin er- Râzî’nin (ö. 606/1210) İbn Sînâ’da en sistematik halini bulan ontoloji meselelerini yeniden formüle ederek kelam ve felsefe kitaplarının başına yerleştirmesiyle müteahhir dönem kitaplarının merkezinde kendisini göstermiştir. Umûr-i âmme bölümünde “varlığın tamamına yahut çoğunluğuna yüklem olan kavramlar” incelenmekte, bu doğrultuda vücud, adem, vücub, imkân, imtina, hudûs, kıdem, vahdet, kesret, illet, malul kavramları ele alınmaktadır. Müteahhir dönem kelamı ve felsefesinin merkezinde yer alan umûr-i âmme konusunu ele almak, bu bakımdan, müteahhir dönem nazari düşüncesinin tamamına dair birtakım temel hususiyetleri kavramanın anahtarı olmaktadır. Zira umûr-i âmme, metafiziğin de en esaslı parçasını oluşturmaktadır ve metafizikteki kabuller bir düşünürün her alandaki yaklaşımını şekillendirecek mahiyettedir. Bu okuma grubu ile umûr-i âmme konusu üzerinden müteahhir dönem nazari düşüncesinin çerçevesinin çizilmesi hedeflenmiştir. Bu hedef ise, müteahhir dönemde umûr-i âmme bahsinin nihai biçimini oluşturan ve kendisinden sonraki kitaplara genel taslağı veren Râzî’nin kitapları üzerinden gerçekleştirlimiştir. Bu doğrultuda Râzî’nin iki önemli eseri olan el-Mülahhas fi’l-mantık ve’l-hikme ve el-Mebâhisü’l-meşrîkiyye okuma grubunun ana metinlerini oluşturmuştur. Her oturumdan önce katılımcılar her iki metni de mütalâa etmiş, akabinde derste el-Mülahhas’ın metni satır satır okunmuştur. Böylelikle hem metinler arası farklılıklar açığa çıkarılmış ve ilgili meseleler ayrıntılı bir şekilde tetkik edilmiştir. İstanbul Medeniyet Üniversitesi’nde İslam Felsefesi alanında doktora çalışmalarını sürdüren Selman Sucu yönetiminde gerçekleştirilen okuma grubuna farklı seviyelerde 9 araştırmacı katılmıştır. Program hibrit olarak yürütülmüş, 5 katılımcı yüz yüze, 4 katılımcı çevrimiçi olarak katılmıştır. 2023 yılı Mart-Ağustos ayları arasında gerçekleştirilen ve 15 oturumda tamamlanan programda ele alınan konu başlıkları şöyledir:

• Klasik Metafizik ve Ontoloji

• Müteahhir Dönem Kelâm-Felsefe İlişkisi

• Varlık ve Mahiyet Kavramları Etrafındaki Tartışmalar

• Râzî ve Tûsî’nin Umûr-i Âmme Görüşleri