HUKUK-I İSLÂMİYYE VE ISTILÂHÂT-I FIKHİYYE

Koordinatör: Dr. Yasir Beyatlı (Bartın Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi)

Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu Osmanlı bakiyesi ulemadan ve Türkiye Cumhuriyeti’nin beşinci Diyanet İşleri Başkanı merhum Ömer Nasuhi Bilmen (1883-1971) tarafından kaleme alınmış bir eserdir. İlim tahsilini Osmanlı döneminde tamamlayan Bilmen, Fatih dersiâmı Tokatlı Şakir Efendi’den ilmi icazet almış, açılan imtihanı kazanarak dersiâmlık şehâdetnâmesi elde etmiş, ayrıca şer‘î mahkemelere hakim yetiştirmek için kurulmuş olan Medresetü’l-Kudât’ı da başarıyla bitirmiştir. Osmanlı döneminde dersiâmlıktan Meclis-i Tedkîkât-ı Şer‘iyye üyeliğine kadar çeşitli vazifeler ifa eden Ömer Nasuhi Bilmen, cumhuriyet kurulduktan sonra da sahip olduğu imkânlar dahilinde ulum-u şer‘iyyeye hizmet etmeye gayret etmiş seçkin şahsiyetlerden biridir. Cumhuriyet devrinde ifa ettiği son görev bir yıldan az olmak üzere Diyanet İşleri Başkanlığı’dır. Yaşadığı dönemde özellikle toplum tarafından ihtiyaç duyulan temel metinler kaleme almış olan Bilmen, bu bağlamda ilmihal, fıkıh, akaid ve başka alanlarda çeşitli eserler telif etmiştir. Ömer Nasuhi Bilmen’in çalışmamıza konu olan eseri Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu da büyük ölçüde müellifin Osmanlı döneminde Hey’et-i Te’lifiyye üyeliğinde bulunduğu sırada hazırlanmış ve yayınlandığı zaman büyük bir boşluğu doldurmuştur. Latin harfleriyle İslam hukukunda yayınlanmış ilk eser olmanın yanı sıra en hacimli eser olma ayrıcalığını taşıyan eserde fıkhın, hukuka dair bölümleri mezhepler arası mukayese ile birlikte sistematik bir şekilde ele alınmıştır. İlk olarak 1949-1952 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi tarafından basılan eserin daha sonra ofset şeklinde birçok baskısı yapılmıştır. Ancak sekiz cilt hacmindeki bu eserin metnine yönelik basıldığından bugüne -günümüzdeki bazı sadeleştirme çalışmalarını göz ardı edersek- herhangi bir çalışma ortaya konmamıştır. Bu boşluğu kapatmak adına İSM İhtisas Çalışmaları bünyesinde 12 kişilik bir genç akademisyen grubuyla birlikte eser yeniden gözden geçirilerek baskıya hazırlanmaktadır. Bu kapsamda eserin imlası gözden geçirilerek, latin harflerine yeni geçilmiş bir dönemde yazılmış olmasının getirdiği imla problemleri giderilmekte, baskıdan kaynaklanan hatalar giderilmeye çalışılmakta, eserin sadeleştirmeye gitmeden modern bir kisve ile tekrar basılması hedeflenmektedir.